सर्वाधिक स्वार्थी फलंदाज कोण?

Most Selfish Cricket player | क्रिकेट हा सांघिक खेळ आहे. इथे कोणा एकाच्या वैयक्तिक कामगिरीवर संघ जिंकला तरी त्यामागे अनेक खेळाडूंची साथ असते. त्यामुळे अमुक फलंदाजामुळेच सामना जिंकला, असं म्हणणं सर्वथैव चुकीचं आहे. मात्र, वैयक्तिक विक्रम रचण्यासाठी काही फलंदाजांनी स्वार्थी खेळी केल्या होत्या. यात काही नामवंत फलंदाजांचा समावेश आहे. त्यांची नावे ऐकाल तर तुम्हाला धक्का बसेल. कोण आहेत हे स्वार्थी फलंदाज?

रवी शास्त्री | Ravi Shastri | : कूर्मगती फलंदाजीचा कळस

अष्टपैलू खेळाडू, समालोचक, प्रशिक्षक असा क्रिकेट प्रवास करणारे रवी शास्त्री | Ravi Shastri | यांना कारकिर्दीत अनेक चढ-उतार पाहायला मिळाले. 80 च्या दशकात रवी शास्त्री यांचा अष्टपैलू खेळाडू म्हणून लौकिक होता. मात्र, त्यानंतर त्याच्या खेळाला ओहोटीच लागली.

विवाहबाह्य संबंधांवरूनही ते चर्चेत आले. खेळाडू म्हणून कारकीर्द संपुष्टात आल्यानंतर त्यांनी समालोचक, प्रशिक्षकपदाची धुरा सांभाळली. आता सध्या ते भारतीय क्रिकेट संघाचे मुख्य प्रशिक्षक आहेत. या संपूर्ण प्रवासात त्यांची खेळाडू म्हणून कारकीर्द वादग्रस्त ठरलेली आहे.

स्वार्थी फलंदाज म्हणून त्यांच्यावर शिक्का मारण्यासही क्रिकेटप्रेमी मागेपुढे पाहत नाही. रवी शास्त्री | Ravi Shastri | दोन सामन्यांत स्वार्थीपणाने खेळल्याची टीका होतेय.

रवी शास्त्री यांच्या स्वार्थी खेळीमुळेच भारतीय संघ 1992 च्या विश्वकरंडक क्रिकेट स्पर्धेत | World Cup Cricket | उपउपांत्य फेरीही गाठू शकला नाही. हा सामना निर्णायक सामना इंग्लंडविरुद्ध होता.

इंग्लंडने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेत 50 षटकांत 7 बाद 236 धावसंख्या रचली. तसे पाहिले तर ही धावसंख्या आवाक्याबाहेर अजिबातच नव्हती. 237 धावांचे लक्ष्य घेऊन उतरलेल्या भारतीय संघाची सलामीची जोडी होती रवी शास्त्री आणि कृष्णम्माचारी श्रीकांत | Krishnamachari Srikkanth |.

श्रीकांतची खेळी तर उत्तमच होती. त्याने 50 चेंडूंत 39 धावा केल्या. त्याच वेळी दुसरीकडे रवी शास्त्री यांच्या धावा होत्या 27 चेंडूंत फक्त 3 ! पुढे शास्त्री यांनी 112 चेंडूंत केवळ 57 धावा केल्या. किमान अर्धशतक तरी पूर्ण होईल हाच यामागे उद्देश होता का, अशीही शंका यामुळे उपस्थित होते.

त्यामुळे शास्त्री यांच्या या कूर्मगती खेळीचा फटका भारताला चांगलाच महागात पडला आणि अवघ्या नऊ धावांनी संघ पराभूत झाला. इंग्लंडचे आव्हान सोपे असतानाही भारताला सलामीच्याच सामन्यात पराभव पत्करावा लागला.

याच विश्वकरंडक क्रिकेट स्पर्धेतील दुसरा सामना ऑस्ट्रेलियाविरुद्ध होता. या वेळीही नाणेफेक भारताविरुद्ध गेली. ऑस्ट्रेलियाने 50 षटकांत 9 बाद 237 धावा केल्या. म्हणजे जवळजवळ इंग्लंडविरुद्धच्या सामन्याची पुनरावृत्तीच.

पहिल्या पराभवातून बोध न घेता संघाने पुन्हा शास्त्री यांना श्रीकांतसोबत सलामीलाच धाडले. दुर्दैवाने हुकमी सलामीवीर श्रीकांत चौथ्याच षटकात बाद झाले. फलकावर धावा होत्या एक बाद 6 धावा. फलंदाजीची धुरा एक प्रकारे शास्त्री यांच्यावर आली.

कारण खेळपट्टीवर अनेक षटके खेळून ते जवळपास सेट झाले होते; पण कसले काय, शास्त्रीचं आपलं नेहमीसारखंच टुकूटुकू. या महाशयांनी 67 चेंडूंत 25 धावा केल्या. इथे आव्हान टिकविण्याची कसोटी पणास लागलेली असताना हे महाशय कसोटीवीरासारखे स्टम्पवरील चेंडू बॅटने अडवण्याचेच काम करीत होते. या धावांच्या दुष्काळात तेरावा महिना भारताच्या नशिबी आला.

म्हणजे पाऊस आला. त्यामुळे षटके घटवत भारतीयांसमोर नवे लक्ष्य देण्यात आले, ते म्हणजे 47 षटकांत 236 धावांचे. मग काय, व्हायचे तेच झाले. तरीसुद्धा इतर फलंदाजांनी नेटाने फलंदाजी केल्यामुळे भारत विजयासमीप पोहोचलाही होता. पण शास्त्री यांच्या कूर्मगती फलंदाजीमुळे चेंडू आणि धावांतलं अंतर अखेरपर्यंत कायम राहिलं.

भारताचा विजय अगदी थोडक्यात हुकला, तो म्हणजे अवघ्या एका धावेने! जर हे दोन्ही सामने जिंकले असते, तर भारत सहज उपांत्य फेरीत पोहोचला असता. पन्नाशीतले क्रिकेटप्रेमी आजही ही हळहळ व्यक्त करतात.

रवी शास्त्री | Ravi Shastri | यांच्या कूर्मगतीची आणखीही काही उदाहरणे…

• 1991 ः वेस्ट इंडीजविरुद्ध 110 चेंडूंत 33 धावा
  

  ---

• 1991 ः ऑस्ट्रेलियाविरुद्ध 62 चेंडूंत 10 धावा
  

  ---

• 1991 ः वेस्ट इंडीजविरुद्ध 38 चेंडूंत 6 धावा
  

  ---

(1992 च्या वर्ल्डकपनंतर शास्त्री यांना संघातून वगळण्यात आले. त्यानंतर ते अवघे चार एकदिवसीय सामने खेळू शकले.)

महेंद्रसिंह धोनी | Mahendra Singh Dhoni | : पाकविरुद्धची ती खेळी स्वार्थी?

भारतीय संघाचा यशस्वी कर्णधार म्हणून महेंद्रसिंह धोनीचे | Mahendra Singh Dhoni | क्रिकेटमधील लौकिक कौतुकास्पदच आहे. त्यात कुणाचे दुमत नाही. एक कर्णधार म्हणून जेव्हा तो मैदानात असतो तेव्हा साहजिकच सांघिक कामगिरीवर लक्ष देणे हे कर्णधाराचे पहिले कर्तव्य आहे.

असे असले तरी २०१३ मधील पाकिस्तानविरुद्धच्या सामन्यात त्याची खेळी अजिबात कर्णधारास शोभणारी नव्हती. किंबहुना तो स्वत:साठीच खेळत असल्याचे अनेकांना वाटते. जानेवारी २०१३ मध्ये पाकिस्तानने भारत दौरा केला होता.

त्या वेळी कोलकात्याच्या इडन गार्डनवरील वन-डे सामन्यात भारताने पाकिस्तानला ४८.३ षटकांत २५० धावांत गुंडाळले. जिंकण्यासाठी भारतासमोर फक्त २५१ धावांचे लक्ष्य होते. भारतासाठी हे अतिशय माफक लक्ष्य होतं.

मात्र, भारतीय संघाला हे माफक लक्ष्य गाठणं अवघड झालं, ते आघाडीच्या फलंदाजांच्या हाराकिरीमुळे. पुढे पुढे हा संघर्ष खूपच अटीतटीचा झाला. प्रमुख फलंदाजांनी तंबूचा रस्ता धरल्याने सहाव्या क्रमांकावर ट्रबलशूटर धोनी मैदानात उतरला.

इथे धोनीच्या फलंदाजीतली जादू अपेक्षित होती. भारताची ४० व्या षटकात ९ बाद १३२ अशी अवस्था होती. आव्हानात्मक धावसंख्या गाठण्यासाठी भारतीय संघाला आणखी ११८ धावांची गरज होती. म्हणजे जिंकण्यासाठी ११.९ च्या सरासरीने ६० चेंडूंत ११९ धावा आवश्यक होत्या.

धोनी मैदानात असल्याने हे आव्हान काहीसे अवघड असले तरी आवाक्याबाहेर नव्हते. कारण टी-२० चा अनुभव असलेला हुकमी फलंदाज मैदानावर होता. मात्र, त्याची संयमी फलंदाजी कमालीची त्रासदायक ठरली. त्याने ५८ चेंडूंत ३१ धावा केल्या.

त्या वेळीच वाटले, की सामना खेचणे जड जाणार. इथे क्रिकेटप्रेमींनी काही संशय व्यक्त केले आहेत. या इनिंगमधील एमएस धोनीची फलंदाजी स्वार्थी होती, असा दावा आहे.

त्याने इथे अचानक पवित्रा बदलला, ज्यामुळे अनेकांना धक्का बसला. सोबतीला अकरावा फलंदाज इशांत शर्मा | Ishant Sharma | होता. त्यामुळे त्याने एकेरी धावा घेण्यास नकार दिला. काढायच्या तर दोन धावा किंवा चौकार, पण एकेरी धाव घ्यायची नाही.

एकवेळ मानले, की इशांत शर्मा तळातला फलंदाज असल्याने तो सामना जिंकून देऊ शकत नाही. कदाचित त्याची विकेट गेली तर खेळच खल्लास होईल. म्हणून फलंदाजी धोनीकडेच असायला हवी. पण त्याने ठरविलेल्या व्यूहरचनेप्रमाणे काहीच घडले नाही.

अखेर तो ५४ धावांवर नाबाद राहिला. त्यासाठी त्याने मोजले तब्बल ८९ चेंडू!  आता प्रश्न इथे असा उपस्थित होतो, की तो सामना जिंकण्यासाठी खेळत होता की वैयक्तिक अर्धशतक करण्यासाठी? त्यामुळे काही क्रिकेटप्रेमींच्या मते, धोनी स्वत:साठीच खेळत होता; संघासाठी नाही, असे स्पष्ट मत नोंदवले आहे.

त्याने त्याच्या वैयक्तिक फलंदाजीचीच सरासरी वाढली एवढेच यातून स्पष्ट होते. यावरून खरंच धोनीची स्वार्थी फलंदाजी | Selfish Cricket player | मानायची की नाही यावर दुमत असूही शकेल, पण धोनी जिंकण्यासाठी खेळत नव्हता हे त्याच्या धावा आणि चेंडूंतील अंतर स्पष्ट करते हे नक्की.

मनोज प्रभाकर | Manoj Prabhakar | : स्वतःच्या शतकासाठी संघ अडचणीत

Selfish Crricket Player | स्वार्थी फलंदाजांच्या यादीत मनोज प्रभाकर | Manoj Prabhakar |आणि नयन मोंगियाचाही | Nayan Mongia | समावेश केला जातो. १९९४ ची गोष्ट आहे.

कानपूरमध्ये विल्स वर्ल्ड सीरिज स्पर्धेच्या पाचव्या सामन्यात भारतीय संघ वेस्ट इंडीज संघाशी भिडला होता. या सामन्यात मनोज प्रभाकरने १०२ धावांची शतकी खेळी साकारली होती, तर नयन मोंगियाने या सामन्यात अवघ्या चार धावा केल्या होत्या.

मनोज प्रभाकरचं हं वन-डेमधील दुसरे शतक ठरले होते.  भारताने नाणेफेक जिंकत क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला होता. वेस्ट इंडीजने ५० षटकांत ६ गडी बाद २५७ धावा केल्या होत्या. किथ आथर्टन ७२ आणि फिल सिमन्सच्या ६५ धावांच्या जोरावर त्यांनी ही आश्वासक धावसंख्या उभारली होती.

विजयी लक्ष्य साधण्याचे भारतासमोर तसे फारसे मोठे आव्हान नव्हते. भारताच्या सलामीची जोडी होती मनोज प्रभाकर आणि सचिन तेंडुलकर | Sachin Tendulkar |. मनोज प्रभाकरला सलामीला धाडण्यामागे ड्रेसिंग रूममध्येच एक व्यूहरचना ठरली होती, की प्रभाकरने डावाची सुरुवात करायची आणि इतर फलंदाजांनी विंडीजच्या गोलंदाजांवर तुटून पडायचे.

फक्त वॉल्शची भेदक गोलंदाजी सावधपणे  खेळायची. म्हणजे प्रभाकरने एक धाव काढून सहकारी फलंदाजाला खेळण्याची संधी द्यायची.

भारताच्या नियोजनाप्रमाणे सगळं काही योग्य घडत होतं. सचिनने ७ खणखणीत चौकारांसह ३४ धावा केल्या. दुर्दैवाने तो बाद झाला. भारताची अवस्था एक बाद ५६ अशी होती.

सचिनसारखा उत्तम फलंदाज बाद झाल्याने त्याचे पाठीराखे नाराज झाले, पण भारताने चांगली सुरुवात केली ही जमेची बाजू होती. आता फलंदाजीने गती पकडणे आवश्यक होते. इथेच भारतीय संघाचे प्रयत्न फसले ते प्रभाकरमुळे.

सचिननंतर फलंदाजीला उतरलेले नवज्योतसिंग सिद्धू यांना तर खेळायला संधीच मिळाली नाही. किंबहुना प्रभाकरनेच ती दिली नाही. सतत स्ट्राइक स्वत:कडेच ठेवली. एकेरी धावा टाळल्या. चेंडू वाया घालवले. म्हणजे सिद्धू खेळपट्टीवर 28 मिनिटे होते. मात्र, त्यांना खेळायला मिळाले केवळ पाच चेंडू.

यावरून लक्षात येईल, की प्रभाकर स्वत:कडे फलंदाजी ठेवण्यात किती स्वार्थी होता! बरं सिद्धूला खेळायला मिळालं नाही हे दुर्दैवीच, पण ते बाद झाले तेही धाव घेताना! म्हणजे रनआउट झाले. अशा पद्धतीने २८ मिनिटांच्या खेळीत केवळ पाच चेंडूंचा सामना करीत सिद्धू तंबूत परतले.

नंतर मोहंमद अझरुद्दीन, विनोद कांबळी आले. वेगवान धावगती राखण्याचा त्यांनीही प्रयत्न केला. मात्र, त्यातच त्यांनी विकेटही गमावल्या. अजय जडेजाचाही निभाव लागला नाही. भारतीय संघाची अवस्था पाच बाद १९५ अशी झाली होती. जिंकण्यासाठी ९ षटकांत (५४) ६३ धावांची गरज होती.

म्हणजे सामना अगदीच हाताबाहेर गेलेला नव्हता. संघाची सूत्रे आता मनोज प्रभाकर आणि नयन मोंगियाच्या हाती होती. अशा परिस्थितीत या दोघांनी अखेरच्या या नऊ षटकांत केवळ १६ धावा केल्या!

प्रभाकरने १५४ चेंडूंत नाबाद १०२ धावा केल्या. त्याचे हे कारकिर्दीतील दुसरे वन-डे शतक ठरले. मोंगियाने नाबाद २१ चेंडूंत केवळ ४ धावा केल्या.

या खेळीवरून प्रभाकरवर टीकेची झोड उठली. प्रभाकरने दावा केला, की मला व्यवस्थापनाने सूचना केल्या होत्या, की खेळपट्टी अतिशय धिमी असून, विकेट सांभाळून खेळणे आवश्यक आहे. त्या वेळी सचिन तेंडुलकर उपकर्णधार होता. त्याने प्रभाकरचा हा दावा फेटाळून लावला.

तो म्हणाला, की अशा कोणत्याही सूचना करण्यात आलेल्या नव्हत्या. प्रभाकरच्या या खोटेपणामुळे सचिनला प्रचंड राग आला होता. त्यामुळे त्याने त्याच्याशी बराच काळ अबोला धरला होता. ही घटना कर्णधार मोहंमद अझरुद्दीनवर बेतलेल्या ‘अझर’ या चित्रपटातही दाखविण्यात आली आहे.

रवींद्र जडेजाच्या | Ravindra Jadeja | स्वार्थीपणामुळे जिंकला पाकिस्तान

भारतीय संघ २०१७ मधील पाकिस्तानविरुद्धचा सामना विसरू शकणार नाही. लंडनच्या ओव्हल मैदानावर आयसीसी चॅम्पियन करंडक स्पर्धेच्या अंतिम सामन्यात पाकिस्तानने ऐन भरातल्या भारतीय संघाला पराभूत केले होते.

फखर झामनच्या १०६ चेंडूंत ११४ धावांच्या शतकी खेळीच्या जोरावर पाकिस्तानने ५० षटकांत ३३८ धावांचा डोंगर रचला होता. मोहंमद आमिरच्या निर्दयी गोलंदाजीपुढे भारतीय संघ खेळपट्टीवर फारसा टिकू शकला नाही. भारताची अवस्था ६ बाद ७२ अशी झाली होती.

आमिरचा एकीकडे नरसंहार सुरू असताना हार्दिक पंड्यासारखा योद्धा मैदानात उतरला आणि त्याने पाकिस्तानी गोलंदाजीची पिसे काढली. त्याने ४३ चेंडूंत ७६ धावा फटकावताना चार चौकार आणि सहा षटकारांची आतषबाजी केली.

भारताच्या आशा पंड्यामुळे जिवंत झाल्या, पण एक प्रसंग असा आला, की तिथं रवींद्र जडेजाला | Ravindra Jadeja | ऐन भरातल्या पंड्यासाठी विकेटचे बलिदान देण्याची संधी होती. मात्र, त्याने तसे केले नाही. धाव घेताना जडेजाने स्वत:चा बळी देऊन पंड्याला वाचवायला हवे होते.

तशी संधी जडेजाला होतीही. पण जडेजाने तसे केले नाही आणि पंड्या धावबाद झाला. इथे भारताच्या आशा संपुष्टात आल्या. जडेजानेही फार काही दिवे लावले नाही. तो २६ चेंडूंत १५ धावा करू शकला. इथे क्रिकेटप्रेमींना रवींद्र जडेजा सर्वांत स्वार्थी फलंदाज वाटला.

जावेद मियांदाद | Javed Miandad | : 1992 च्या वर्ल्डकपमध्ये 110 चेंडूंत 40 धावा

भारतीय फलंदाजांवर खूप चर्चा झाली. कारण आपण आपल्या बाजूने उणिवा शोधत असतो. पण पाकिस्तानमध्येही जावेद मियांदाद | Javed Miandad | स्वार्थी फलंदाज ठरला आहे.

अर्थात, जावेद मियांदादची क्रिकेट कारकीर्द उत्तमच आहे. अनेक खेळाडूंनी त्याच्या फलंदाजीचे कौतुकही केले आहे. मात्र, भारताविरुद्ध जेव्हा पाकिस्तान समोर येतो तेव्हा कोणाच्याही चुकीला माफी नसते.

१९९२ मधील विश्वकरंडक क्रिकेट स्पर्धेतील लढतही त्यापैकीच एक. सिडनीमध्ये ही स्पर्धा सुरू होती. भारतीय संघाने नाणेफेक जिंकत फलंदाजीचा निर्णय घेतला. अजय जडेजा आणि कृष्णमाचारी श्रीकांत | Krishnamachari Srikanth | ही सलामीची जोडी मैदानात उतरली.

अर्थात, धावगती फारच धीम्या गतीने होती. नंतर अझर आणि विनोद कांबळी या जोडीने सूत्रे हाती घेत गती वाढविण्याचा प्रयत्न केला. सचिनला पाचव्या स्थानावर खेळविण्यात आले होते. कारण कांबळीपेक्षा सचिन अधिक हुकमी फलंदाज होता.

त्याने ६२ चेंडूंत ५२ धावांची अर्धशतकी खेळी साकारली. कपिलदेव यांनी २४ चेंडूंत ३५ धावा केल्या. भारतीय संघाने ४९ षटकांत २१६ धावा केल्या.

पाकिस्तानच्या वेळखाऊ धोरणामुळे सामना ४९ षटकांचा झाला. पाकिस्तानसाठी हे लक्ष्य तितकेसे आव्हानात्मक नव्हते. अव्वल फलंदाज नसतानाही आमिर सोहेलसारख्या खेळाडूसोबत मियांदादने १०५ धावांची भागीदारी रचली.

मात्र, हा सामना गाजला तो जावेद मियांदाद आणि किरण मोरेच्या जुगलबंदीने. यष्टिरक्षक किरण मोरे विकेटच्या मागे जोरजोरात अपील करायचा. त्यामुळे मियांदादचे लक्ष विचलित झाले. त्याने बेडूकउड्या मारत किरण मोरेची नक्कलही केली.

मियांदादने स्वत:ला वाचविण्यासाठी कर्णधार इम्रान खान यालाही बाद केले. त्याच्या स्वार्थी खेळीमुळे त्याच्याच सहकाऱ्यांना आपल्या विकेट गमवाव्या लागल्या.

अखेर श्रीनाथच्या एका यॉर्करवर त्याची मात्रा चालली नाही. ११० चेंडूंत ४० धावांवर तो बाद झाला. इथेच पाकिस्तानने सामना गमावला. अर्थात वर्ल्डकपमध्ये पाकिस्तान भारताला एकदाही पराभूत करू शकलेला नाही.

1996 च्या वर्ल्डकपमध्ये मियांदादला संघात घेऊन पस्तावला पाकिस्तान