Happiness Ranking धन व शक्तीवर आधारित?

• अगस्त निल्सन, लुंड विद्यापीठ
  

  ---

हे Happiness Ranking एका साध्या प्रश्नावर आधारित आहे. म्हणजे शिडी रूपक वापरून हा प्रश्न जगातील जवळजवळ प्रत्येक देशातील लोकांना विचारला जातो. मात्र, माझ्या टीमच्या नव्या प्रायोगिक अभ्यासातून असे दिसून आले, की शिडीचे रूपक लोकांना शक्ती आणि पैशांबद्दल विचार करण्यास प्रवृत्त करते.

2005 पासून, Gallup विश्लेषण संस्था संपूर्ण ग्रहावरील आनंद मोजण्यासाठी कार्यरत आहे.

हे मिशन विशेष महत्त्वाचे आहे. कारण अनेक सरकारे दावा करतात, की आम्ही लोककल्याणाला जास्त प्राधान्य देत असतो.

उदाहरणार्थ, इंग्लंडसह सर्व ओईसीडी (OECD) देश आता त्यांच्या लोकांच्या आनंदाचे मोजमाप करतात. एक दशकाहून अधिक काळापूर्वी, भूतानने घोषित केले होते, की आमचं प्राथमिक उद्दिष्ट सकल देशांतर्गत उत्पन्न नाही, तर ‘सकल राष्ट्रीय आनंद’ आहे.

जागतिक क्रमवारी (Happiness Ranking) एका साध्या, पण शक्तिशाली प्रश्नावर आधारित आहे, ज्याला ‘कँट्रिल लॅडर’ (Cantril Ladder) म्हणतात.

नावाप्रमाणे, अशी कल्पना करा, की शिडी जी तळापासून शून्य ते शीर्षस्थानी दहा अशा क्रमाने असते. म्हणजे शिडीचा शीर्ष भाग तुमच्यासाठी सर्वोत्तम संभाव्य जीवन दर्शवतो आणि शिडीचा तळाचा भाग तुमच्यासाठी सर्वात वाईट जीवन दर्शवतो.

• शिडीच्या कोणत्या पायरीवर उभे राहून तुम्ही म्हणाल, की तुम्ही या क्षणी येथे उभे आहात असे तुम्हाला व्यक्तिश: वाटते?
• जसे तुम्ही प्रश्न वाचता, शिडीच्या वरचे रूपक तुम्हाला काय विचार करायला लावते आणि ते कशाचे प्रतिनिधित्व करते?
• ते प्रेम, पैसा, तुमचे कुटुंब की आणखी काही?

मी अलीकडेच स्वीडन, अमेरिका आणि इंग्लंडमधील संशोधकांच्या गटाचे नेतृत्व केले होते.

आम्ही इंग्लंडमधील 1,600 प्रौढांच्या अभ्यासात या प्रश्नांचे परीक्षण केले आणि आमचे परिणाम नेचर सायंटिफिक रिपोर्ट्समध्ये प्रकाशित केले. आम्ही पाच स्वतंत्र समूहांसोबत एक प्रयोग केला.

एका समूहाला विचारले, की शिडीचा शीर्ष भाग तुम्हाला काय दर्शवतो? एका दुसऱ्या समूहाला नेमका हाच प्रश्न विचारला गेला होता. मात्र, या वेळी शिडीच्या चित्रासह शिडीचे रूपक हटविण्यात आले आणि ‘शिडी’ शब्दाऐवजी ‘स्केल’ असे बदलण्यात आले.

आमच्या अभ्यासात असे आढळून आले, की शिडीच्या रूपकाने लोकांना शक्ती आणि पैशांबद्दल अधिक आणि कुटुंब, मित्र आणि मानसिक आरोग्याबद्दल कमी विचार करण्यास भाग पाडले.

जेव्हा शिडी रूपक हटविण्यात आले, तेव्हा लोक पैशांबाबतच विचार करीत होते. मात्र, ‘धन’, ‘श्रीमंत’ किंवा ‘उच्च वर्ग’सारख्या शब्दांऐवजी ‘आर्थिक सुरक्षा’बाबत जास्त विचार करीत होते.

तिसऱ्या गटात, लोकांनी एका प्रश्नाचा अर्थ लावला, जेथे शिडीचे रूपक, तसेच प्रश्नातील शीर्ष विरुद्ध तळाचा तपशील काढला गेला.

चौथ्या आणि पाचव्या स्वतंत्र गटांमध्ये, वरील बदलांव्यतिरिक्त, ‘सर्वोत्तम संभाव्य जीवन’ हा वाक्यांश अनुक्रमे ‘सर्वांत आनंदी जीवन’ आणि ‘सर्वात सुसंवादी जीवन’ने बदलला गेला होता.

आनंद आणि सुसंवाद गटातील लोक इतर गटांपेक्षा शक्ती आणि संपत्तीबद्दल कमी आणि नातेसंबंध, कार्य-जीवन संतुलन आणि मानसिक आरोग्य यांसारख्या व्यापक पैलूंबद्दल अधिक विचार करतात.

Happiness Ranking : लोकांना शिडीच्या शिखरावर जायचे नाही!

माझ्या संशोधन टीमने लोकांना विविध प्रश्नांच्या स्केलवर कुठे राहायचे आहे हेदेखील विचारले. संशोधक सहसा असे गृहीत धरतात, की लोकांना सर्वोत्तम जीवन हवे आहे; परंतु, आमच्या माहितीनुसार, कोणीही याची चाचणी केली नाही.

परिणामांवरून असे दिसून आले, की कोणत्याही गटातील अर्ध्याहून अधिक सहभागींना दहा सर्वोत्तम संभाव्य जीवन नको होते. सर्वसाधारण इच्छा नऊ होती. शिडीशी साधर्म्य असलेला गट वगळता. त्यांना सहसा आठ हवे होते.

शिडीच्या रूपकाने लोकांना नातेसंबंध, मानसिक आरोग्य आणि कार्य-जीवन संतुलनाच्या खर्चावर शक्ती आणि संपत्तीबद्दल अधिक विचार करायला लावला– आणि लोकांना कमी गुण हवे आहेत.

या आनंदाच्या क्रमवारीबद्दल (happiness ranking) हे काय सांगते, जिथे फिनलंड अनेकदा चॅम्पियन आहे? बरं, रँकिंग एका व्यापक व्याख्येपेक्षा संकुचित आनंद, संपत्ती आणि शक्तीकेंद्रित आनंदाच्या स्वरूपावर आधारित असण्याचा धोका आहे.

याचा अर्थ असा नाही, की फिनलंडचे नागरिक नाराज आहेत. मात्र ते ज्या प्रकारच्या आनंदात सर्वोत्तम राहतात ते शक्ती आणि धनकेंद्रित असू शकते.

आमच्या अभ्यासाच्या निष्कर्षातून हा प्रश्न उपस्थित होतो, की आपल्याला कोणत्या प्रकारचा आनंद मोजायचा आहे? एखाद्या व्यक्तीची आनंदाची कल्पना संशोधकाद्वारे निश्चित केली जाऊ शकत नाही. म्हणूनच संशोधकांनी लोकांना त्यांच्या आनंदाच्या संकल्पनेबद्दल विचारले पाहिजे.

म्हणूनच संशोधकांनी लोकांना त्यांच्या आनंदाच्या संकल्पनेबद्दल विचारले पाहिजे.

संशोधनात असे दिसून आले आहे, की जेव्हा लोक आनंदाची व्याख्या करतात, तेव्हा ते केवळ संपत्ती आणि स्थितीचा उल्लेख एका मर्यादेपर्यंत करतात. हे चांगल्या प्रकारे पक्के आहे, की पैसा कल्याणाशी संबंधित आहे. मात्र, पैशांचा प्रभाव इतर अनेक आनंदाच्या घटकांपेक्षा कमकुवत आहे, जिथे चांगल्या दर्जाच्या सामाजिक संबंधांचा सर्वांत मजबूत प्रभाव असतो.

ऑक्सफर्ड विद्यापीठाच्या अलीकडील संशोधनातून असे दिसून आले आहे, की आनंद प्रत्यक्षात लोकांना अधिक उत्पादनक्षम बनवतो आणि कामाच्या ठिकाणी आनंद मिळवण्याचा सर्वांत महत्त्वाचा घटक आपलेपण आहे. दुसरीकडे, पगार हा कामाच्या आनंदासाठी सर्वांत महत्त्वाचा चालक मानला जातो. मात्र, तो कामाच्या आनंदासाठी आपल्यात असलेल्या आपुलकीच्या तुलनेत खूपच कमकुवत चालक सिद्ध होऊ शकतो.

हे आनंद विज्ञानाच्या सामान्य संदेशाशी सुसंगत आहे की नातेसंबंध हा आनंदासाठी सर्वांत महत्त्वाचा घटक आहे?

आपल्याला कोणत्या प्रकारचे सुख मोजायचे आहे?

मागील संशोधनात असे दिसून आले, की कँट्रिल लॅडर (Cantril Ladder) लोकांची उत्पन्नपातळी आणि सामाजिक स्थिती इतर कल्याण मेट्रिक्सपेक्षा मोठ्या प्रमाणात प्रतिबिंबित करते.

सध्याचा अभ्यास अधिक पुरावा जोडतो, की हे कदाचित सोप्या परंतु शक्तिशाली प्रश्नाला भविष्यात अतिरिक्त प्रश्नांसह पूरक केले जाऊ शकते. यातून लोकांना हे स्पष्ट होऊ शकते, की आनंदाचा नेमका अर्थ काय?

आमचा अभ्यास केवळ इंग्लंडमध्ये आयोजित करण्यात आला होता. त्यामुळे अर्थातच या विषयाचे जागतिक स्वरूप पाहता हे संशोधन इतर देशांमध्येही केले जावे.

तथापि, आमचे परिणाम असे सूचित करतात, की आमच्या जीवनात आनंदाच्या संकल्पना कशा परिभाषित करतो, त्याच्या अनुरूप आम्ही आनंद आणि कल्याण मोजत नाही.

मध्यम वय, मेंदू आणि स्मृतिभ्रंश

Visit us

• Facebook page : @kheliyad
• Instagram : @kheliyad
• X : @kheliyad
• Linkedin : @MaheshPathade03
• Youtube Channel : Team Kheliyad
• WhatsApp Channel: kheliyad
• email : kheliyad.sports@gmail.com

[jnews_block_9 first_title=”Read More At :” header_text_color=”#dd3333″ header_line_color=”#dd3333″ header_filter_category=”2123″]

#HappinessRanking #happy #finland #cantrilladder #happiest