April Fool- ‘एप्रिल फूल’ दिवसाचा काय आहे इतिहास?

Gary Mortimer
Professor of Marketing and Consumer Behaviour, Queensland University of Technology 

आज सकाळच्या ब्रेकफास्ट टेलिव्हिजन शोमध्ये नवीन उत्पादने, सेवा किंवा शोधांबद्दल संस्था आणि ब्रँड्सकडून संदिग्ध, थोड्याशा विश्वसनीय घोषणा केल्या जातील. सोशल मीडियावरही अशाच प्रकारच्या दाव्यांनी भरलेला असेल. मग पारंपारिकपणे, दुपारच्या वेळी, या संस्था कथित नवीन उत्पादने, सेवा किंवा शोधाची व्याख्या करतात आणि स्पष्टीकरण देतात, की हा फक्त ‘एप्रिल फूल’(April Fools)चा विनोद होता.

तुम्हाला ‘बर्गर किंग’चे ‘चॉकलेट हूपर’ (Chocolate Whopper), मॅकडोनाल्डचे ‘स्वीट एन सॉर संडे’(Sweet N Sour sundae) किंवा ओपोर्टो (Oporto)च्या प्रसिद्ध बोंडी बर्गर (Bondi Burger)शी संबंधित परिणाम आठवत असतील. 2022 मध्ये, ‘सबवे’च्या एप्रिल फूल (April Fools)चा ‘सबडॉग’ (subdog)देखील एक वास्तविकता बनला, जेव्हा मूर्ख बनवण्यासाठी काढण्यात आलेल्या खोडीमुळे मूळ मागणीचा भडका उडाला.

मग ब्रँडना ‘एप्रिल फूल’ (April Fool)चे अंधानुकरण का आवडते? त्यामागे मोठा इतिहास आहे…

अर्थात, एप्रिल फूल (April Fool) या दिवसाची उत्पत्तीच एक गूढ आहे. तरीही त्यामागे काही सिद्धान्त आहेत.

काही लोकांना वाटतं, की ‘एप्रिल फूल डे’ची सुरुवात प्राचीन रोमन काळातील एका उत्सवातून झाली. असं म्हणतात, की हा दिवस युरोपमध्ये हिवाळ्यात अंत आणि वसंताच्या आगमनाची शुभवार्ता देते.

हा रोमन उत्सव हिलारिया (Hilaria)सारखा आहे, जो मार्चच्या अखेरीस साजरा केला जातो. यात मौजमस्ती, तसेच उल्हसित वातावरण असतं. त्याचबर लोक आपला वेशही बदलतात.

एक वैकल्पिक सिद्धान्त हे सांगतो, की ‘एप्रिल फूल’ची सुरुवात 16 व्या शतकात फ्रान्समध्ये झाली, जेव्हा ग्रेगोरियन कॅलेंडरच्या आधी नव्या वर्षाची सुरुवात एक एप्रिलपासून होत होती.

फ्रान्समध्ये ‘पॉइजन डी’एवरिल’ (poisson d’avril- एप्रिल फिश- एप्रिल फूलच्या दिवशी मूर्खात काढलेल्या व्यक्तीचे नाव) याचा पहिला संदर्भ 1508 मध्ये एलॉय डी’ॲमेरवल (Eloy D’Amerval) याच्या कवितेतून आला.

1686 मध्ये इंग्लिश पुरातत्त्वविद जॉन ऑब्रे याने पहि्ल्यांदा एक एप्रिल रोजी साजऱ्या होणाऱ्या ‘फूल्स होली डे’ (Fooles Holy Day)चा उल्लेख केला होता.

कदाचित सर्वांत पहिली एप्रिल फूलची जाहिरात एप्रिल 1698 मध्ये ब्रिटनमध्ये प्रकाशित झाली होती, ज्यात भोळ्याभाबड्या लोकांना ‘सिंहांची धुलाई’ पाहण्यासाठी ‘टॉवर ऑफ लंडन’ (Tower of London)मध्ये आमंत्रित केले होते.

संस्थांनी 1950 च्या दशकापासून एप्रिल फूल दिवसाचा फायदा उचलण्यास सुरुवात केली. 1955 मध्ये ‘पॉप्युलर इलेक्ट्रॉनिक्स’ (Popular Electronics) नामक मासिकाने ‘काँट्रा-पोलर एनर्जी’ (contra-polar energy)विषयी एक लेख प्रसिद्ध केला होता.

या बनावट लेखात दावा करण्यात आला, की सरकारने दुसऱ्या महायुद्धात गुप्त इलेक्ट्रॉनिक्स विकासावरील निर्बंध हटविण्यात आले होते. यामुळे अखेरीस नियतकालिकाने नवीन ‘नकारात्मक ऊर्जा’ नवकल्पनांवर अहवाल दिला. त्यात वीज उपकरणे त्यांच्या नेहमीच्या स्वरूपाच्या विपरीत परिणाम निर्माण करतात.

उदारणार्थ, टेबल लॅम्प ‘प्रकाश’ देण्याऐवजी ‘अंधार’ निर्माण करतो किंवा एक ‘इलेक्ट्रिक हॉटप्लेट’ (electric hotplate) जी पाण्याला उकळण्याऐवजी गोठवते.

अशा प्रकारे एक एप्रिलच्या दिवशी लोकांना मूर्ख बनविण्याची एक प्रथाच पडली आणि संपूर्ण विश्वात संस्था, तसेच ब्रँड याचा फायदा घेऊ लागले.

ब्रँड संस्थांसाठी हास्य का महत्त्वपूर्ण झाले?

हास्य, विनोद आणि चेष्टा या गोष्टी संस्था किंवा ब्रँडपेक्षा माणसांशी अधिक जवळच्या आहेत. आपणा सर्वांच्या कुटुंबात असा कोणी ना कोणी सदस्य किंवा मित्र असतोच, जो खूपच गमतीदार किंवा थोडा खोडकर म्हणूनच ओळखला जातो.

व्यक्ती साधारणपणे अशा सोबतीची अभिलाषा बाळगते, ज्याला विनोदाची चांगली समज आहे. हास्यकला काम करण्याच्या ठिकाणी सहकाऱ्यांमध्ये संबंध प्रस्थापित करू शकते. संस्था आणि ब्रँडना हेच प्राप्त करायचं असतं.

#aprilfool #aprilfoolhistory #aprilfoolday #aprilfoolsday

हॉकी हा भारताचा राष्ट्रीय खेळ नाही?

Visit us

• Facebook page : @kheliyad
• Instagram : @kheliyad
• X : @kheliyad
• Linkedin : @MaheshPathade03
• Youtube Channel : Team Kheliyad
• WhatsApp Channel: kheliyad
• email : kheliyad.sports@gmail.com

[jnews_block_9 first_title=”Read More At:” header_text_color=”#dd3333″ header_line_color=”#dd3333″ include_category=”65″]